Κωνσταντίνος Βαθιώτης: Από το ηρωικό «ελευθερία ή θάνατος» στο αντι-ηρωικό «ασφάλεια ή θάνατος»

Πώς αναποδογύρισε το δίδαγμα του 1821 μετά το 2020

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης, Καθηγητής Ποινικού Δικαίου – Δικηγόρος Αθηνών

ΠΡΟΪΔΕΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒΙΑΣΤΙΚΟΥΣ

Ελευθερία χωρίς ρίσκο είναι σύλληψη αδιανόητη. Όποιος προπαγανδίζει τον στόχο της απόλυτης ασφάλειας ως προϋπόθεση για την μεγιστοποίηση της ελευθερίας είναι ένας απατεώνας που εποφθαλμιά την ελευθερία.

Κατά την τριετία 2020-2023, όμως, ζήσαμε ακριβώς το παράδειγμα του μεγάλου απατεώνα τούτου του αιώνα. Ενάντια στο σύνθημα της Ελληνικής Επαναστάσεως «ελευθερία ή θάνατος» εφαρμόσθηκε η ανάποδη συνταγή: «ασφάλεια ή θάνατος», η οποία θα μπορούσε να επιμερισθεί σε πολλά υποσυνθήματα: «Λοκντάουν ή αφανισμός του πληθυσμού» / «Μάσκα παντού ή πάρτι του αόρατου εχθρού» / «Μπατονέτα κάθε τρεις και λίγο στην μύτη, αλλιώς θα σε πουν αδιάφορο αλήτη» / «Εδώ το εμβόλιο, εκεί ο τάφος», τάδε έφη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.

Άραγε, θα ήταν ποτέ δυνατόν ένας Κολοκοτρώνης ή μια Μπουμπουλίνα να ρίχνουν τουφεκιές ή κανονιές και μετά να βγάζουν από την τσέπη τους το αντισηπτικό και να πασαλείβονται; Αν υπήρχε τηλεόραση το 1821, θα δεχόταν ο Παπαφλέσσας ή η Μαντώ Μαυρογένους να πλένουν χεράκια, να φορούν μασκούλα και να κρατούν αποστάσεις; Ή μήπως ακριβώς επειδή θα υπήρχε τηλεόραση, δεν θα υπήρχαν οι ίδιοι;

Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου 1821, μετά την μετάβαση της ανθρωπότητας στην προχωρημένη δαιμονική φάση της Νέας Εποχής, την οποία σηματοδοτεί η κήρυξη της πανδημίας του κορωνοϊού στις 11 Μαρτίου 2020, θα μας θυμίζει ότι ζούμε όχι απλώς στην Νέα, αλλά στην Παντελώς Ανάποδη Εποχή.

Επομένως, το ηρωικό σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος» που έσωσε την πατρίδα μας, αναποδογυρισμένο στο αντι-ηρωικό σύνθημα «ασφάλεια ή θάνατος», είναι βέβαιον ότι αργά ή γρήγορα θα την καταστρέψει!

________________________________________

Οι ήρωες του 1821 με το παράδειγμά τους μας δίδαξαν πώς ελευθερώνεται μια σκλαβωμένη πατρίδα: με την αυτοθυσιαστική διακινδύνευση της ζωής τους χάριν του κοινού καλού.

Αν το μυαλό των ηρωικών αγωνιστών, σκεπτόμενο την χατζάρα του Οθωμανού, είχε μολυνθεί από τον ιό του τρόμου για την ζωή τους, τότε θα είχαν προτιμήσει να καταφύγουν στην λύση των αντι-ηρώων του 2020, δηλαδή στο λοκντάουν: θα κλειδαμπαρώνονταν στα σπίτια τους και θα έβγαιναν μόνο για τούρκικο καφεδάκι στα τοπικά καφενεία. Έτσι, θα ήταν ευτυχισμένοι (διάβαζε: ευνουχισμένοι) ως απολύτως ασφαλείς, κάνοντας «μαμ, κακά και νάνι».

Η συνέπεια αυτής της αντι-ηρωικής στάσης θα ήταν η εξής: Όλοι εμείς που σήμερα καυχώμαστε ότι ζούμε στην απελευθερωμένη από τον τουρκικό ζυγό Ελλάδα, θα ήμασταν αξιολύπητα γιουσουφάκια, πασχίζοντας να βρούμε λίγη σκιά κάτω από την σημαία με την λευκή ημισέληνο και το αστέρι σε κόκκινο φόντο.

Ας το συνειδητοποιήσουμε:

Ελευθερία χωρίς ρίσκο είναι σύλληψη αδιανόητη. Όποιος προπαγανδίζει τον στόχο της απόλυτης ασφάλειας ως προϋπόθεση για την μεγιστοποίηση της ελευθερίας είναι ένας απατεώνας που εποφθαλμιά την ελευθερία.

Κατά την τριετία 2020-2023, όμως, ζήσαμε ακριβώς το παράδειγμα του μεγάλου απατεώνα τούτου του αιώνα. Ενάντια στο σύνθημα της Ελληνικής Επαναστάσεως «ελευθερία ή θάνατος» εφαρμόσθηκε η ανάποδη συνταγή: «ασφάλεια ή θάνατος», η οποία θα μπορούσε να επιμερισθεί σε πολλά υποσυνθήματα:

• «Λοκντάουν ή αφανισμός του πληθυσμού»
• «Μάσκα παντού ή πάρτι του αόρατου εχθρού»  
• «Μπατονέτα κάθε τρεις και λίγο στην μύτη, αλλιώς θα σε πουν αδιάφορο αλήτη»
• «Εδώ το εμβόλιο, εκεί ο τάφος», τάδε έφη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος

Τα συνθήματα αυτά διέπονται από την λογική της επίτευξης μιας ολοκληρωτικής ασφάλειας, η οποία θυμίζει έναν υπερπροστατευτικό γονέα, ο οποίος θέλει να κλείσει τον πολυαγαπημένο γιόκα του ή την λατρεμένη κοράκλα του μέσα σε ένα χρυσό κλουβί, ώστε να είναι σίγουρος ότι τα παιδιά του δεν υπάρχει καμία περίπτωση να κινδυνεύσουν να υποστούν την παραμικρή αμυχή ή να χάσουν έστω μια τρίχα από τα μαλλιά τους, πόσω μάλλον να πάθουν κάποιο μεγάλο κακό ή ακόμη χειρότερα να χάσουν την ζωή τους. Κρατώντας τα παιδιά του κλειδωμένα μέσα στο χρυσό κλουβί τους, ο γονιός τους θα κοιμάται ήσυχος ότι, βρέξει-χιονίσει, θα μπορεί να τα βλέπει, να τα ακούει και να τα αγγίζει καθημερινά.

Μόνο που ένας τέτοιος γονέας αντιμετωπίζει εν τέλει τα παιδιά του σαν άψυχα μουσειακά εκθέματα ή σαν «στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα», και όχι σαν ανθρώπους που, για να επαληθεύουν την κατά φύσιν ιδιότητά τους, θα πρέπει να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν και να ενεργούν οικεία βουλήσει, αποδεικνύοντας ότι διατηρούν το υπερπολύτιμο θείο δώρο τους, το αυτεξούσιο.

Βεβαίως, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι ίδιοι γονείς που μεταχειρίζονται τα παιδιά τους σαν πουλάκια μαντρωμένα μέσα στο «χρυσό κλουβί» είναι εκείνοι που έχουν την τάση να μετατρέπουν τα σπίτια τους σε απόρθητα φρούρια. Όπως παρατηρεί ο Ουρουγουανός λογοτέχνης Eduardo Galeano για το φαινόμενο της «βιομηχανίας του φόβου» στο βιβλίο του «Ένας κόσμος ανάποδα»:¹

«Στην Ουρουγουάη κάθε μέρα αυξάνεται ο αριθμός των σπιτιών που, παρότι έχουν τρεις κλειδαριές, βάζουν και τέταρτη, κάνοντας την πόρτα τους να μοιάζει με σταυροφόρο πολεμιστή».

Μόλις που χρειάζεται να αναφερθεί ότι όποιος αποφασίζει να βάλει και τέταρτη κλειδαριά στην πόρτα του, δεν θα έχει ενδοιασμούς να βάλει και τέταρτη δόση από ένα πειραματικό φαρμακευτικό σκεύασμα στις αρτηρίες του.

Από την κήρυξη της πανδημίας και έπειτα, είναι ηλίου φαεινότερον ότι με την υπερπροστατευτική (σκληρά πατερναλιστική) λογική του «χρυσού κλουβιού» μεταχειρίζονται τους πολίτες οι διαχειριστές (ή/και κατασκευαστές) των παγκόσμιων πολυκρίσεων, αδιαφορώντας πλήρως για το γεγονός ότι τα μέτρα που λαμβάνονται χάριν της ολοκληρωτικής ασφάλειας θα στερήσουν εν τέλει από τους πολίτες τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται ώστε να νιώθουν άνθρωποι, δηλαδή ελεύθερα πλάσματα. Άραγε, πρόκειται για αδιαφορία ή μήπως για επιδίωξη;

Θα άξιζε να τοποθετούσαμε νοερώς έναν ήρωα του 1821 στην σημερινή υποχόνδρια κοινωνία που, πάσχουσα από αρρωστοφοβία και νιπτομανία, ανήγαγε τα αντισηπτικά μπουκάλια σε sine qua non αξεσουάρ κάθε χώρου αλλά και αχώριστο σύντροφο αρκετών πολιτών (κάποιοι κυκλοφορούν πλέον με αντισηπτικό μπρελοκάκι, το οποίο κουβαλούν ακόμη και μέσα στην εκκλησία!) και να αναρωτηθούμε:

Θα ήταν ποτέ δυνατόν ένας Κολοκοτρώνης ή μια Μπουμπουλίνα να ρίχνουν τουφεκιές ή κανονιές και μετά να βγάζουν από την τσέπη τους το αντισηπτικό και να πασαλείβονται; Αν υπήρχε τηλεόραση το 1821, θα δεχόταν ο Παπαφλέσσας ή η Μαντώ Μαυρογένους να πλένουν χεράκια, να φορούν μασκούλα και να κρατούν αποστάσεις; Ή μήπως ακριβώς επειδή θα υπήρχε τηλεόραση, δεν θα υπήρχαν οι ίδιοι;

Όποιος επισκέπτεται τις δημόσιες υπηρεσίες (αρνούμενος να διεκπεραιώνει τις υποχρεώσεις του διαδικτυακώς) διαπιστώνει με βαθιά θλίψη ότι κάποιοι υπάλληλοι, μετά το πέρας της εκάστοτε συναλλαγής, πασαλείβουν σχολαστικά τα χέρια τους με αντισηπτικό, ενώ ορισμένοι εξ αυτών φορούν όχι μόνο μάσκα αλλά και γάντια. Επομένως, ανακύπτει το μέγα ερώτημα:

Μέσα από μια κοινωνία με τέτοιους φοβικούς πολίτες πώς γίνεται να ξεπηδήσουν ήρωες πρόθυμοι για επανάσταση; Ακόμη κι αν γίνεται, το παράδειγμά τους θα έμενε ισχνό και πενιχρό, άνευ μιμητών.

Μια κοινωνία που αποτελείται από μυγιάγγιχτους πολίτες οι οποίοι τρέμουν τον ίσκιο τους δεν μπορεί να λειτουργήσει ως κοινωνία, αλλά καταντά ένα συνονθύλευμα από μονάδες εγκλωβισμένες στο υπερευάλωτο σώμα τους και φυλακισμένες μέσα στα σπίτια τους.

Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριζόμασταν ότι γίναμε χειρότεροι και από τον πρωτόγονο άνθρωπο,ο οποίος ένιωθε μεν αδύναμος μπροστά στην ασθένεια, πλην όμως αποδεχόταν στωικά τον κίνδυνο νόσησης. Με τα μάτια του πρωτόγονου ανθρώπου:

«η ασθένεια αποτελεί μέρος της φύσης των πραγμάτων. Δεν είναι σφάλμα κανενός, εκτός και αν φταίει κάποιος φανταστικός και απρόσωπος δαίμονας»².

Εκείνοι, λοιπόν, που δαιμονοποίησαν τον κορωνοϊό βαπτίζοντάς τον «αόρατο εχθρό», στην ουσία μεταχειρίστηκαν τους πολίτες σαν πρωτόγονους ανθρώπους, ωθώντας τους να κατεβούν σε ακόμη πιο χαμηλό πολιτισμικό επίπεδο.

Όπως προσφυώς επισημαινόταν προ μιας περίπου εικοσαετίας σε ένα βιβλίο για την «Εποχή του Φόβου»:³

Αυτή η κοινωνία «έχει χάσει το νεύρο της και έχει υψώσει στη σημαία της το αγγλοσαξονικό “It’s better to be safe than sorry” [Καλύτερα να προσέχουμε παρά να την πληρώσουμε]». «Χωρίς το προμηθεϊκό στοιχείο του σύγχρονου πολιτισμού δεν θα είχαν υπάρξει ούτε οι μεγάλες ανακαλύψεις των εξερευνητών, που άνοιξαν τις πύλες καινούργιων κόσμων, ούτε οι επιστημονικές και τενχολογικές τομές ούτε οι εθνικές και κοινωνικές επαναστάσεις, που σάρωσαν τις παλιές τυραννίες».

Στο ίδιο βιβλίο γίνεται η ακόλουθη διαπίστωση:⁴

«Στη νέα εποχή η αναγόρευση της ασφάλειας σε υπέρτατη αξία, πάνω από την πρόοδο, την ευημερία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, σηματοδοτεί το αποκαρδιωτικό χαμήλωμα του πήχη των κοινωνικών απαιτήσεων. […] «Υπάρχει όντως μια μείζων απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες. Πολύ περισσότερο από το παθητικό κάπνισμα, η παθητική ζωή βλάπτει σοβαρά την υγεία μας. Αγοραφοβία, μικροβιοφοβία, καθαρομανία, λατρεία του σώματος, υστερικός υγιεινισμός, κάθε είδους μεταλλάξεις του καθημερινού τρόμου, αναπτύσσονται οργιαστικά στη Νέα Εποχή, μετά το ιδεολογικό μπλακ άουτ του 1990. Αποτελεί τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι, αμέσως μετά τη νίκη της εναντίον του σοσιαλιστικού “αντίπαλου δέους”, η Δύση περιέπεσε σε μανιοκαταθλιπτική κατάσταση».

Συμπέρασμα: Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου 1821, μετά την μετάβαση της ανθρωπότητας στην προχωρημένη δαιμονική φάση της Νέας Εποχής, την οποία σηματοδοτεί η κήρυξη της πανδημίας του κορωνοϊού στις 11 Μαρτίου 2020, θα μας θυμίζει ότι ζούμε όχι απλώς στην Νέα, αλλά στην Παντελώς Ανάποδη Εποχή.

Επομένως, το ηρωικό σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος» που έσωσε την πατρίδα μας, αναποδογυρισμένο στο αντι-ηρωικό σύνθημα «ασφάλεια ή θάνατος», είναι βέβαιον ότι αργά ή γρήγορα θα την καταστρέψει!

________________________________________

1 Μτφ.: Γ. Ζακοπούλου, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 2019, σελ. 109.

2 Καζίνσκι, Η βιομηχανική κοινωνία και το μέλλον της, μτφ.: Σ. Γιαννέλης, εκδ. Έξοδος, Αθήνα 2019, σελ. 60.

3 Παπακωνσταντίνου, Η Εποχή του Φόβου. Αυτοκρατορία των ΗΠΑ και Δικτατορία της Αγοράς, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2005, σελ. 320.

4 Ό.π. (υποσ. 3).

Πηγή:https://kvathiotis.substack.com/

Advertisement

Επιστολή προς τους Επισκόπους από τον «Πανελλήνιο Σύνδεσμο Ορθοδόξων Λαϊκών»

Πτολεμαϊδα 11/4/201

Σάββατο 16 Απριλίου 2016

6

   Σεβασμιώτατοι,

      Σήμερα και ο τελευταίος πιστός αναρωτιέται  πώς οι Επίσκοποι συμπορεύεστε, σιωπάτε άλλα και  υποστηρίζετε, πρόσωπα -εκκλησιαστικά και μη- που διαστρέφουν την Πίστη, αθετούν και λοιδορούν την Ορθόδοξη διδασκαλία.

Ἡ ἀφωνία, η αδιαφορία και ενίοτε οι κούφιοι νεολογισμοί με τους οποίους προσπαθείτε να δικαιολογήσετε την επέλαση της διαλυτικὴς θύελλας τοῦ Διαχριστιανικοῦ καὶ Διαθρησκειακοῦ Οἰκουμενισμοῦ, καταδεικνύουν στα μάτια του ευσεβούς λαού,  ὅτι επιλέξατε νὰ εἶστε φίλοι μὲ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ βασιλέως Χριστοῦ.[1] «Βλέπετε τὸν κλέφτη και μαζί του συντροφιάζετε καὶ μὲ τὸν μοιχὸ ἔχετε δοσοληψίες». [2]        

«Τῆς εὐσεβείας τὰ δόγματα ἔχουν ἀνατραπεῖ, τῆς Ἐκκλησίας οἱ θεσμοὶ ἔχουν συγχηθεῖ. Οἱ φιλοδοξίες τῶν μὴ φοβούμενων τὸν Κύριο εἰσπήδησαν στὰ ὑψηλὰ ἀξιώματα …ἔχει ἀμαυρωθεῖ ἡ ἀκρίβεια τῶν κανόνων.…οἱ λαοὶ μένουν ἀνουθέτητοι, οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέτες δὲν ἔχουν τὸ θάρρος νὰ ἐκφραστοῦν, γιατὶ ἀφοῦ ἀπέκτησαν τὴν ἐξουσία μέσῳ ἀνθρώπων, εἶναι δοῦλοι αὐτῶν ποὺ τοὺς ἔκαναν τὴν χάρη». ^[3]

Όλοι εσείς οι Επίσκοποι εργάζεστε σιωπηλά και συστηματικά για την διάσπαση και το νέο σχίσμα της Εκκλησίας με το να υποθάλπετε και να συμπορεύεστε με κακοδοξιες, και με το να τιμάτε τους εργάτες των κακοδοξιών που περιφέρονται με κόδιον προβάτου. Όμως : «Οὐχ ὑπὸ τῶν αἱρετικῶν διατέτμηται μόνον [η Εκκλησία], ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν τὰ αὐτὰ φρονεῖν ἀλλήλοις λεγόντων διασπᾶται».[4]

Συμβάλλετε στην διάδοση της νοθείας της Πίστης για την οποία ο Κύριος και οι άγιοι μαρτύρησαν. Τιμάτε σαν αγγέλους ανθρώπους που με λόγια και έργα  περιφρονούν «γυμνή κεφαλή» την  διδασκαλία των Αποστόλων, των Αγίων Συνόδων και των Αγίων Πατέρων. Αναπαύεστε στη χλιαρή μεσότητα   μεταξύ Θεού και Βαάλ.[5]

Ὁ Πατριάρχης Κπόλεως κ. Βαρθολομαῖος καὶ οἱ σύν αυτώ -σὲ Φανάρι καὶ Ἑλλάδα- αρνούνται τὸν Χριστὸ μέσῳ τοῦ διαθρησκειακοῦ καὶ διαχριστιανικοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Δεν αντιδράτε. Λέτε: «Καλὰ περνᾶμε καὶ στὴν Αἴγυπτο».[6]

Ξεχάσατε ότι:  «Τὰ μὴ  μετ΄ εὐσεβῶν δογμάτων τελούμενα οὐ προσδέχεται ὁ θεός»;^[7] «Οὔτε οἱ προσευχές, οὔτε οἱ ἐλεημοσύνες, οὔτε οἱ Λειτουργίες, οὔτε ἄλλη ἀρετὴ εἶναι ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὸν Θεὸ ἂν ὁ ἄνθρωπος ἔχει λαθεμένες ἀντιλήψεις γιὰ τὸν Θεό».[8] Ο κ.Βαρθολομαίος -και οι περι αυτού- έχουν ακλόνητα λάνθασμένες  αντιλήψεις για τον Θεό καί θα έπρεπε όχι μόνο να γνωρίζετε άλλα και να ελέγχετε, γιατί επικρέμεται πάνω από όλους μας η απειλή της  Ζ’ Οἰκουμενικὴς Σύνοδου : «Εἴ τις πᾶσαν παράδοσιν ἐκκλησιαστικὴ ἔγγραφον ἢ ἄγραφον ἀθετεῖ· ἀνάθεμα«. ^[9]

 Διδάσκει οἌγ. Γρηγόριος Νύσσης[10]«…Προσέξτε μήπως, ἐνῶ προφασιζόμαστε τὴν εἰρήνη, βρεθοῦμε νὰ νοσοῦμε καὶ νὰ κηρύττουμε τὴν ἀποστασία, ἡ ὁποία εἶναι κατὰ τὸν θεῖο Ἀπόστολο πρόδρομος τῆς παρουσίας τοῦ Ἀντιχρίστου.[11]

Εμείς οι ευσεβείς μαθητές του Χριστού: «μηδὲ γὰρ προσώποις τὸν χριστιανισμόν, ἀλλ’ ἀληθείᾳ καὶ ἀκριβείᾳ πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα [δὲν μυηθήκαμε στὸν χριστιανισμὸ μὲ βάση τὰ πρόσωπα, ἀλλὰ μὲ βάση τὴν ἀλήθεια καὶ τὴν ἀκρίβεια τῆς πίστεως]».[12] Προτιμούμε την διάσταση υπέρ της ευσεβείας από την ομόνοια που στηρίζεται στην ασέβεια.[13]

Εδώ και δεκαετίες οι Ορθόδοξοι όπου γής, παρακολουθούμε απορούντες -και πλέον μη ανεχόμενοι- την ψυχρότητα, την σιωπή και την αδιαφορία με την οποία πλοηγείτε το καράβι της Εκκλησίας. «Μέσα στὴν Ἐκκλησία  κηρύττεται τὸ κίβδηλο παράλληλα μὲ τὸ γνήσιο»^[14] και εσείς συντάσσεστε με το κίβδηλο. Σήμερα οἱ Γραικολατίνοι  αὐξάνουν στὶς τάξεις Κληρικῶν καὶ Μοναχῶν. Πατριάρχες καὶ ἐπίσκοποι φιλιάζουν μεταξύ τους  ἕτοιμοι νὰ προσχωρήσουν στὴν ἀγέλη τῶν παπικῶν. Αὐτοί  «οἱ περὶ τὸν Καϊάφαν» κατὰ τὸν Μ. Ἀθανάσιο,^[15] ἕλκονται ἀπὸ τόν «Δικέρατο γίγα».^[16] Ἀγαπᾶνε τὸν παπισμὸ ὡς ἀδελφὴ Ἐκκλησία, καὶ ἀδιαφοροῦν γιὰ τὸ ὅτι ὡς καταδικασμένη αἵρεση «ἔχει πατέρα τὸν διάβολο».^[17]

Μας απειλείτε νὰ μὴν πολεμᾶμε ἀλλὰ νὰ σεβόμαστε τὸ ψέμα. Λέτε: «Ἂς δέσουμε τὸν δίκαιο, γιατί μας εἶναι δύσχρηστος»,[18] μιά πού  «ἡ δικαιοσύνη ἐνοχλεῖ τοὺς ἄδικους».[19] Αὐτοὺς τοὺς ηγήτορες ποὺ ἀπειλοῦν μὲ ἐξορίες καὶ τιμωρίες τοὺς Ὀρθοδόξους ὁ Μ.Ἀθανάσιος τοὺς χαρακτηρίζει «ξένους μὲν ἀπὸ τοὺς χριστια-νούς, φίλους δὲ τοῦ διαβόλου καὶ τῶν δαιμόνων ἐκείνου».[20]  Φέρατε πάλι τὁ καιρὸ πού: «Ἐάν τις ὁμολογήσει Χριστὸν ἀποσυνάγωγος γέννηται».[21]

Ο Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς θα σας χαρακτήριζε αθεϊστές εξαιτίας της  ἀποσιώπησης που επιβάλλετε στις δογματικές διαφορές μας με τοὺς αἱρετικοὺς.[22] Ὁ σεβασμὸς στὸ ψέμα  εἶναι όχι μόνο περιφρόνηση τῆς ἀλήθειας[23] άλλα κατά τὸν Μ. Βασίλειο, λογίζεται κοινωνία μὲ τὴν αἵρεση, αν κανείς, ἐφησυχάζει καὶ δὲν ἐλέγχει.^[24] Καὶ σὲ ἐμᾶς δὲν εἶναι ἐπιτρεπτὸ νὰ κοινωνοῦμε μὲ ἁμαρτίες ἄλλων. [25]

Εσείς , «Δικαιοῦντες τὸν ἀσεβῆ  ἕνεκεν δώρων καὶ τὸ δίκαιον τοῦ δικαίου αἴροντες»,[26] εξορίζετε κάθε φωνή που ελέγχει τους κακοδόξους. Μοιάζει να είπατε: «Ἂς κληρονομήσουμε γιὰ τοὺς ἑαυτούς μας τὸν Ἅγιο τόπο τοῦ Θεοῦ».[27] Μετακινήστε αθόρυβα σε μια άλλη εκκλησία μέσω  μιάς δικής σας εμπνεύσεως οικονο-μίας που ασκείτε και με την οποία το δόγμα της ευσεβείας παραβλάπτεται. ^[28]

Ίσως να πιστεύετε ότι αφήσαμε την κοσμική ζωή για να πάμε στην Κόλαση δια άλλης οδού. Δια της οδού της κοινωνίας με τους κακοδόξους, ή δια της οδού  της σιωπής απέναντι στην προσβολή και νοθεία της Πίστης. Ίσως  να πιστεύετε ότι θα μείνουμε απαθείς στο  να  μας υποτάξετε  στο νέο Βέκκο, στο νέο Μητροφάνη, στο νέο Καλέκα, και νέο  Ακάκιο που νεκραναστήθηκαν και συμπτύχθηκαν στο πρόσωπο του κακόδοξου  Πρυτάνεως της αίρεσης, που για τις αμαρτίες μας ο Θεός όρισε Πατριάρχη. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος επισημαίνει: «Ὄχι μόνο ἂν κάποιοι λένε συνολικὰ ἀντίθετα πράγματα ποὺ ἀνατρέπουν τὰ πάντα, ἀλλὰ καὶ τὸ παραμικρὸ ἀντίθετο νὰ διδάξουν νὰ εἶναι ἀναθεματισμένοι».^[29] Τι θα έλεγε τάχα για τον κ.Βαρθολομαίο;

Επειδή λοιπόν, «Αἱρετικοί εἰσιν οἱ λατίνοι καὶ οἱ συγκοινωνοῦντες αὐτοῖς ἀπόλλυνται…» και «Ἐφόσον ὁ Καλέκας εἶναι μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο καὶ τόσες φορές ἀποκομμένος ἀπὸ ὁλόκληρο τὸ πλήρωμα τῶν Ὀρθοδόξων, εἶναι κατὰ συνέπεια ἀδύνατο νὰ ἀνήκει στοὺς εὐσεβεῖς, ὅποιος δὲν ἔχει ἀποχωρισθεῖ ἀπὸ αὐτόν. Ἀντιθέτως, ὅποιος γιὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς εἶναι ἀποχωρισμένος ἀπὸ τὸν Καλέκα, τότε ἀνήκει πράγματι στὸν κατάλογο τῶν Χριστιανῶν καὶ εἶναι ἑνωμένος μὲ τὸν Θεό κατὰ τὴν εὐσεβῆ πίστη».[30] Και επειδή, «Εἶναι ἀδύνατο κάποιος νὰ ἐπικοινωνεῖ ἐκκλησιαστικῶς μὲ τὸν Πατριάρχη [Καλέκα] καὶ νὰ εἶναι Ὀρθόδοξος…ἐνῷ αὐτὸς ποὺ   εἶναι χωρισμένος από αυτόν είναι ἑνωμένος μὲ τὴν εὐσεβῆ πίστη»,^[31] δεν σας εμπιστευομαστε πλέον.

«Ὁ πιστεύων, ἀγαπᾷ τοὺς ὀρθῶς πιστεύοντας τῷ Κυρίῳ, τοὺς δὲ μὴ οὔτως ἔχοντας ἀποστρέφεται καὶ οὐκ ἀνέχεται τούτων, ἀλλ΄ἐκδιώκει».^[32] Αυτά που μας  δίδαξαν οἱ Ἅγιοι δεν μᾶς φαίνονται ἀσήμαντα.^[33]

Σας καλούμε να δηλώσετε επισήμως και δημοσίως ότι θα διακόψετε την εκκλησιαστική κοινωνία με τους υπερασπιστές των πολύχρωμων αιρέσεων του Οικουμενισμού και τους εραστές του δικέρατου τέρατος Πάπα, ειδικά αν στην προσεχή Σύνοδο της Κρήτης οριστούν αντιορθόδοξες αποφάσεις.  Σε περίπτωση που δεν το πράξετε θα σας θεωρούμε στο εξής ψευδοδιδασκάλους που σχίζουν την Εκκλησία και αταλάντευτα  συμπορεύονται με τους κακοδόξους.

Εσείς δείχνετε ότι : «..ἐκτραπέντες τῆς ὁδοῦ τῆς ἀληθείας καὶ τῆς ὁδηγίας τῶν Ἁγίων βούλεσθε τέμνειν ἐαυτοῖς ὁδόν [θέλετε νὰ χαράξετε δικό σας δρόμο] κατὰ τὰ θελήματα ἡμῶν τὰ πονηρά».^[34] Ως: «.. ὑπερόπτες δὲν ἀκολουθείτε  τοὺς νόμους ἀλλὰ ἐπινοείτε  δικό σας  δρόμο δικαιοσύνης κι εὐσεβείας».^[35] «Κακοὶ ἑρμηνευτές.^[36] Θεατριζόμενοι ὅτι ἀσκείτε ὑψηλὴ διάκριση δὲν μάχεστε πλέον γιὰ τὴν προστασία τῆς  Πίστης καὶ μὲ τὴν σιωπή και τις θέσεις σας  γίνεστε «δικηγόροι τῆς αἱρέσεως»,[37] και «διαμορφώνετε  τὴν ἀλήθεια ἀνάλογα σὲ ποιὸν ἀπευθύνεστε» .[38]

Αντί λοιπόν να απαιτείτε να σιωπήσουμε  και να μας απειλείτε,  σας καλούμε  να απολογηθείτε  εσείς για την αντι-ορθόδοξη στάση σας και τον ύποπτο ρόλο σας. Κρίνετε «…τὸν ἄδικο ὡς δίκαιο καὶ τὸν δίκαιο ὡς ἄδικο» καί «γίνεστε  σιχαμερὸί γιὰ τὸν Θεό».[39] «Τὶ προσδοκᾷτε πηγαίνοντας στὴν Αἴγυπτο, νὰ πιείτε  νερὸ ἀπ΄ τὸν Νεῖλο; Καὶ τὶ προσδοκάτε πηγαίνοντας στὴν Ἀσσυρία νὰ πιείτε νερὸ ἀπ΄ τὸν Ἐυφράτη; Ἡ ἴδια σας ἀσέβεια θὰ σας τιμωρήσει κι ἡ ἀπομάκρυνσή σας ἀπὸ ἐμένα θὰ σας καταδικάσει. Θὰ μάθετε καὶ θὰ δείτε πόσο κακὸ καὶ πικρὸ εἶναι τὸν Κύριο νὰ ἐγκαταλείπεις, τὸν Θεό σου, καὶ πιὰ νὰ μὴν τὸν σέβεσαι. Ἐγὼ ὁ Κύριος τοῦ σύμπαντός σου τὸ λέω».[40] «Ἀδιάφορο μὲ ἀφήνει τὸ λιβάνι πού μου φέρνετε… τὰ ὁλοκαυτώματά σας δὲν εἶναι δεκτὰ καὶ οἱ θυσίες σας δὲν μοῦ εἶναι εὐχάριστες».[41]

Προσκυνάτε σαν νέο είδωλο την υπακοή και την ενότητα. Όμως «Δὲν εἶναι παντοῦ ἡ ὁμόνοια καλὸ πράγμα, γιατὶ καὶ οἱ ληστές συμφωνοῦν μεταξύ τους».^[42] «Ὅταν πάντες ὁμοίως πιστεύομεν τότε ἐνότις ἐστίν».^[43] Οι Πατέρες μας δίδαξαν ότι «Ἡ Ἀλήθεια εἶναι τὸ παιδίον ποὺ ὁ Ἡρώδης ζητάει νὰ φονεύσει».[44] Πρῶτα προσβάλεται ἡ κοινὴ πίστη -η Αλήθεια- καὶ μετὰ πλήτετται ἡ κοινωνία. Αν εσείς αποφασίσατε να  ακολουθήσετε τον Ηρώδη, εμείς δεν θα ακολουθήσουμε εσάς. Πάψτε να  επιλέγετε να ανήκετε: «το μέν σχήματι  τοις σωζωμένοις ,το δε πράγματι εν τοις  κατακεκριμένοις»,[45]γιατί : «Ἀλλοίμονο σὲ ὅσους μολύνουν τὴν Ἁγία Πίστη μὲ αἱρέσεις ἢ συγκαταβαίνουν στοὺς αἱρετικούς».[46]

Εμείς θα ακολουθήσουμε τον Μ.Βασίλειο: «Οὔτε γιὰ λίγη ὥρα δὲν δεχό-μαστε σχέση μὲ αὐτοὺς ποὺ κουτσαίνουν στὴν πίστη»… «ἀκόμα  κι ἂν αὐτοί μας φαίνονταιπολὺ γνήσιοι καὶ ἐπίσημοι, ἐμεῖς πρέπει νὰ τοὺς σιχαινόμαστε ὅσοι ἀγα-πᾶμε τὸν Κύριο».[47]

«…ποιὸς θὰ μπορέσει νὰ μᾶς σώσει κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, ἂν σιωπήσουμε, ἢ ποιὰ ἀπολογία θὰ βροῦμε ἀφοῦ τηρήσαμε τόσο μακροχρόνια σιωπὴ ἀπέναντι στοὺς δυσεβεῖς λόγους σου ἐναντίον Του;» … «Ὅταν ἀδικεῖται ἡ πίστις πρὸς τὸν Θεὸ, ἂς παύσει ὁ σεβασμὸς πρὸς τοὺς γονεῖς ὡς ἀβάσιμος καὶ ἐπισφαλής, ἂς μένει δὲ ἀργὸς ὁ νόμος τῆς φιλοστοργίας πρὸς τὰ τέκνα καὶ τοὺς ἀδερφούς. Ἂς εἶναι τότε λοιπὸν γιὰ τοὺς εὐσεβεῖς τιμιώτερος ὁ θάνατος ἀπὸ τὴν ζωή».^[48] Καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος επισημαίνει : «Ὅταν οἱ Θεῖοι νόμοι ὑβρίζονται καὶ ἐμεῖς διατελοῦμε ἐν σιγῇ καὶ ἀδιαφορίᾳ, τότε, ἡ κόλαση μᾶς περιμένει».^[49]

Για μας: «ὁ ἀγὼν δὲν εἶναι πλέον στὰ λόγια, ἀλλὰ στὰ ἔργα. Οὔτε εἶναι καιρὸς γιὰ ῥητὰ καὶ ἔγγραφες ἀποδείξεις τὶ θὰ ὠφελοῦσαν ἄλλωστε σὲ τέτοιους διεφθαρμένους κριτές;»[50] «Γιὰ νὰ μὴ χαθοῦν στὶς μέρες μας ὅσα διατηρήθηκαν ἀπὸ τοὺς Ὀρθοδόξους ἀπὸ τὴν ἀρχὴ μέχρι σήμερα καὶ γιὰ νὰ μὴ ζητηθοῦν ἀπὸ ἐμᾶς ὅσα μᾶς ἐμπιστεύτηκαν οἱ Ἅγιοι πατέρες, [θα] κινηθοῦμε  διότι εἴμαστε “Διαχειρισταὶ τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ”[51]  πού « τὰ ἁρπάζουν ἀσεβεῖς καὶ ξένοι».^[52]

Η σκιά του Εωσφόρου θα σκιάσει  μεσοκαλόκαιρα την Κρήτη.  Ελπίζουμε και ευχόμαστε να μείνετε στο φώς της Αλήθειας και να διαλέξετε οριστικά σε ποια ποίμνη θέλετε να είστε ποιμήν, στη ποίμνη των αμνών ή των ερίφων.

[1] Ἐκλογαὶ καὶ Ἀπανθίσματα, Λόγος Α΄,σ.51, ἐκδ.μοναχοῦ Βίκτ.Ματθαίου 1973

[2] Ψαλμ.μθ΄19

[3] Ε.Π.Ε 3.παρ.2

[4] Μεγάλου Βασιλείου, Ἐπιστολὴ πρὸς Μέγα Ἀθανάσιο, P.G. 32, 425

[5]  Γ΄Βασ.18,21

[6] Ἀριθ.ια΄18.

[7] Ἁγ.Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις 4.2

[8] Ἁγ.Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ ,Ἱερὰ Παράλληλα, ἀπὸ τὸ Βασιλειανὸ Ταμεῖον ἐκδ.Φωτοδότες

[9] Πρακτικὰ Σπ. Μήλια σ.805,825,878,879

[10] Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, P.G.47-725. Ὅμοιο Μ. Βασιλείου P.G.31-1192

[11] Β΄Θεσ.β΄,34

[12] Ἀναίρεσις γράμματος Ἰγνατίου Ἀντιοχείας, ΕΠΕ 3, 606 -Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα 2, 627, 10

[13] Γρηγορίου Θεολόγου Λόγος 6, 11 ,Εἰρηνικός 1

[14] Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ 92, Πρὸς Ἰταλοὺς καὶ Γάλλους Ἐπισκόπους.

[15] Ε.Π.Ε 4,19

[16]Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Πηδάλιον,σ.98,98, ὑποσ.1, Ἀθήνα 1886

[17] Μ. Ἀθανασίου, Πρὸς Ἐπισκόπους Αἰγύπτου καὶ Λιβύης, Ε.Π.Ε 10

[18] Ἠσ.γ΄10

[19] Μ. Βασίλειος, ἀπὸ Π. Τρεμπέλα Ὑπόμνημα στὸν Ἠσαΐα σελ.55 ἐκδ.ΣΩΤΗΡ

[20] Ε.Π.Ε 10,κεφ.5

[21] Λουκ.θ΄22

[22] Γρηγ. Παλαμᾶ, Συγγράμματα, ἐκδ. Π. Χρήστου, Θεσ/κη 1966, σελ. 483, στ. 23.

[23] Νεομάρτ. Δανιὴλ Σισόεβ «Νὰ λάμπεις σὰν ἀστέρι» σ.23. ἐκδ. Ὀρθ. Κυψέλη

[24] Μ. Βασιλείου, Περὶ βαπτίσματος, Λόγος δεύτερος, ἐρώτησις Θ΄

[25] Α Τιμ.ε΄22

[26] Ἠσ.γ΄16-24

[27] Ψαλμ.82,13

[28]Ἅγιος Εὐλόγιος Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, Παναγόπουλος Δημ. Εἳς ἔναντι μυρίων, σελ.121

[29] Ἰωάννου Χρυσοστόμου., Ἑρμηνεία εἰς τὴν Πρὸς Γαλάτας.

[30]Ἅγιος Μελέτιος Γαλησιώτης, ΕΠΕ 3, 692, Ἀναίρεσις ἐξηγήσεως τόμου Καλέκα

[31] Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος  Παλαμᾶς: Ὅ.ἀ.

[32] Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου, Λόγος ἔκτος, Περὶ μὴ θαῤῥεῖν μόνη  τῇ πίστῃ… Μαργαρῖται, σ.260 ἐκδ. Ῥηγόπουλος.

[33] Ἰ.Χρυσόστομος, Ε.Π.Ε 8, 328

[34] Ἀββὰς Ζωσιμᾶς, Μέγα Γεροντικό, Ἱ. Ἠ. Γεννήσεως Θεοτόκου,1994,τ.Α΄,σ.180

[35] Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ΄ἐπιτομήν, ἐρωτ.56

[36] Χαρακτηρισμοὶ τοῦ  Μ. Κωνσταντίνου, για κακοδόξους, Ε.Π.Ε  9, 40,1.

[37] Ε.Π.Ε 10,κεφ.7,2

[38] Μάρκ.ιβ΄14

[39] Ἠσ. ιζ΄,15

[40] Ἱερεμ.β΄18. Οἱ Ἰσραηλίτες προσδοκοῦσαν βοήθεια ἀπὸ τοὺς Αἰγυπτίους καὶ μετὰ ἀπὸ τοὺς Ἀσσυρίους ποὺ ἦταν εἰδωλολάτρες. Ἄφησαν δηλαδὴ τὴν ἐλπίδα τους ἀπὸ τὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ ζήτησαν βοήθεια ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ.

[41] Ἱερεμ.στ΄20-21

[42] Ἰ. Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον,ΙΕ΄,Ε.Π.Ε 10,492

[43] Ε.Π.Ε 20,σελ.696-698

[44] Μ. Ἀθανάσιος, Ε.Π.Ε 10, κεφ.20

[45] Μ.Βασιλείου, Λόγω ασκητικώ εν ώ παραίνεσις περί αποταγής βίου…

[46] Ἁγ. Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος, Λόγος Εἰς τὴν δευτέραν παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ.

[47] Μ. Βασιλείου, Κεφάλαια τῶν Ὅρων κατ’ Ἐπιτομήν, ἐρώτ. ριδ΄.

[48] Ἐπιστολὴ ιζ΄P.G.77,105C-108A

[49] Joannes ChrysostomusScr. Eccl.,De Babyla contra Julianum et gentiles(2062:373)“ Critical edition of, and introduction to, St. John Chrysostom’s “De sanctoBabyla, contra Iulianum et gentiles” ”, Ed. Schatkin,M., 1967;Diss.Fordham.Sect51,ln18

[50] Άγιος Μάρκος,Οἱ ἀγῶνες τῶν μοναχῶν ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας, Ἱ. Μ. Ὁσ. Γρηγορίου Ἁγ. Ὄρους, σελ. 297

[51] Α΄Κορ.4,1

[52] Μ. Ἀθανασίου, Ἐγκύκλιος ἐπιστολή, Ε.Π.Ε 9,κεφ.1,4

Επιστροφή στην παράδοση «Το έγγαμο των επισκόπων» (Σωτήρη Μητραλέξη)

————————————————————–

Με αφορμή την εβδομάδα των ιερατικών, κλίσεων δημοσιεύουμε σε συνέχειες το άρθρο του καθηγητή Σωτήρη Μητραλέξη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Σύναξη τεύχος 134 το 2015.Αν και γνωρίζω ότι θα δημιουργήσει σοβαρούς προβληματισμούς και αντιρρήσεις στους διαδικτυακούς φίλους το δημοσιεύουμε για να δούμε πως εξελίχθηκε και επικράτησε η αγαμία των επισκόπων και τι προτείνεται από τον συγγραφέα.

————————————————————————————————————–

Στο παρόν άρθρο θα αποπειραθώ να εκθέσω το γιατί θεωρώ πως η επιστροφή στην εκκλησιαστική παράδοση, δηλαδή στην δυνατότητα και εγγάμων επισκόπων, είναι επιβεβλημένη, καθώς και το γιατί εκτιμώ πως αυτή αποτελεί αρμοδιότητα τοπικής, απλώς, συνόδου. Οριοθέτηση του ζητήματος: στην ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα, ένας έγγαμος η ένας άγα- μος λαικός δύναται να χειροτονηθεί στον βαθμό του διακόνου. Και δυ- ναται να χειροτονηθεί στον βαθμό του πρεσβυτέρου. Όμως, ο έγγαμος πρεσβύτερος αποκλείεται από το ενδεχόμενο ανάδειξής του σε επίσκοπο της Εκκλησίας. Αυτό παραμένει ως δυνατότητα μόνον για τον άγαμο πρεσβύτερο, είτε αυτός τυγχάνει μοναχός είτε όχι.

Όμως, δεν ήσαν πάντοτε έτσι τα πράγματα – αν και ανέκαθεν ήσαν οι επίσκοποι στην πλειονότητά τους άγαμοι, όπως και θα συνεχίσουν σι γουρα να είναι κατά πλειονότητα άγαμοι ακόμα και αν επιστρέψει ο θεσμός των εγγάμων επισκόπων. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε ότι ο Γρηγόριος Νύσσης ήταν κατά πάσα πιθανότητα έγγαμος, όπως ήταν έγγαμοι και ο άγιος Γρηγόριος επίσκοπος Ναζιανζού και πατέρας του Γρηγορίου του Θεολόγου, ο άγιος Σπυρίδων επίσκοπος Τριμυθούντος, ο Συνέσιος Πτολεμαΐδος και άλλοι πολλοί. Ότι έγγαμοι επίσκοποι εμφανίζονται μέχρι και τον 12ο αιώνα, ενώ γνωστό είναι και το απόσπασμα του αποστόλου Παύλου «δεί ούν τον επίσκοπον μιάς γυναικός άνδρα είναι» (Προς Τιμόθεον Α´ 3:2). Μολαταύτα, εξαιρέσεις στην μετέπειτα πραγμα-τικότητα υπάρχουν και έκτοτε. Μία από τις πιο πρόσφατες αποτελεί ο κυρός Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Αλέξιος Β´, ο οποίος νυμφεύθηκε εκκλησιαστικώς στις 11 Απριλίου 1950 την κόρη πρεσβυτέρου Βέρα Αλεξέεβα, χειροτονήθηκε διάκονος στις 15 του ιδίου μηνός και πρεσβύτερος στις 173. Δεδομένου του ότι ο τελευταίος πατριάρχης Μόσχας ετύγχανε νυμφευμένος, αντιλαμβανόμαστε ότι το ανά χείρας ερώτημα δεν είναι τόσο εξεζητημένο όσο εκ πρώτης όψεως ίσως να φαίνεται σε μερικούς. Σημειωτέον δε ότι σύμφωνα με αρχαίους ιστορικούς της Εκκλησίας, το ζήτημα του γάμου των κληρικών εν γένει είχε τεθεί ήδη από την Α´ οικουμενική σύνοδο, κατά την οποία και είχε επιλυθεί για «επισκόπους και πρεσβυτέρους διακόνους τε και υποδιακόνους», με τον Άγιο Παφνούτιο να αποκαλεί «τίμιόν τε τον γάμον, σωφροσύνην τε την προς τας ιδίας γαμετάς συνουσίαν».

Αν και σε επίπεδο θεολογικής βιβλιογραφίας το ζήτημα είναι πιο σαφές, διαπιστώνουμε μια σύγχυση όσον αφορά τον λόγο και τον τρόπο καθιέρωσης της αγαμίας των επισκόπων στην Εκκλησία. Δεν είναι μόνο οι περισσότεροι πιστοί που δεν έχουν εποπτεία του ζητήματος, αλλά συχνά ακόμη και λόγιοι επίσκοποι και μητροπολίτες συγχέουν τα δεδομένα και νομίζουν πως οι κανόνες της ορθόδοξης Εκκλησίας επιβάλλουν να προέρχονται οι επίσκοποι εξ αγάμων κληρικών. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο παρουσιάζεται ως θεσμοθετήσασα την αγαμία των επισκόπων και την προέλευσή τους εκ του αγάμου κλήρου η πενθέκτη οικουμενική «εν Τρούλλω» σύνοδος (691 μ.Χ.) με τον ιβ´ (και, εμμέσως, τον ιγ´) κανόνα της, αντίληψη που είναι ευρύτατα διαδεδομένη.

Όμως, ο ιβ´ κανόνας της πενθέκτης δεν λέει ακριβώς αυτό. Αξίζει να τον παραθέσουμε:

«Και τούτο δε εις γνώσιν ημετέραν ήλθεν, ως εν τε τη Αφρική και Λι βύη, και ετέροις τόποις, οι των εκείσε θεοφιλέστατοι πρόεδροι, συνοικείν ταίς ιδίαις γαμεταίς, και μετά την επ’ αυτοίς προελθούσαν χειροτονίαν, ου παραιτούνται, πρόσκομμα τοις λαοίς τιθέντες, και σκαν- δαλον. Πολλής ούν ημίν σπουδής ούσης, του πάντα προς ωφέλειαν των υπό χείρα ποιμνίων διαπράττεσθαι, έδοξεν, ώστε μηδαμώς το τοιούτον από του νυν γίνεσθαι. Τούτο δε φαμεν ουκ επ’ αθετήσει, η ανατροπή των αποστολικώς νενομοθετημένων, αλλά της σωτηρίας και της επί το κρείττον προκοπής των λαών προμηθούμενοι, και του μη δούναι μώμόν τινα κατά της ιερατικής καταστάσεως. Φησί γαρ ο θείος Απόστολος· Πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε· απρόσκοποι γίνε- σθε και Ιουδαίοις, και Έλλησι, και τη εκκλησία του Θεού· καθώς καγώ πάντα πάσιν αρέσκω, μη ζητών το εμαυτού συμφέρον, αλλά το των πολλών, ίνα σωθώσι· μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς καγώ Χριστού· ει δε τις φωραθείη το τοιούτον πράττων καθαιρείσθω.

Στον κανόνα είναι εμφανής μια απολογητική διάθεση, καθ’ ότι αυτός σαφώς αντιβαίνει στον αρχαιότερο ε´ κανόνα της λεγόμενης αποστολικής συνόδου: «Επίσκοπος, η πρεσβύτερος, η διάκονος, την εαυτού γυναίκα μη εκβαλλέτω προφάσει ευλαβείας· εάν δε εκβάλη, αφοριζέσθω· επιμένων δε, καθαιρείσθω». Οπότε καθίσταται σαφές πως λαμβάνονται κατ’ εξαίρεσιν και κατ’ οικονομίαν τα μέτρα που λαμβάνονται, λόγω της ιδιαιτερότητας της καταστάσεως που είχε τότε προκύψει. Ποια ήταν αυτή; Όπως και αλλού, οι έγγαμοι επίσκοποι στην Τυνησία και στην Λιβύη συγκατοικούσαν με τις συζύγους τους, γεγονός που σκανδάλιζε το λιγώτερο ώριμο εκκλησιαστικά εκεί ποίμνιο, το οποίο δεν μπορούσε να συμβιβάσει την διακονία του επισκόπου και την ιερότητά της με την συ- ζυγική συμβίωση. Προκειμένου να θεραπευθεί αυτός ο παρά φύσιν σκανδαλισμός και μέχρι να ωριμάσουν οι εκκλησιαστικές συνειδήσεις στην Λιβύη και στην Τυνησία, καθορίζεται ότι όποιος χειροτονείται επίσκοπος δεν θα μπορεί πλέον να συζεί με την σύζυγό του – και ότι αυτό θεσμοθετείται «ουκ επ’ αθετήσει, η ανατροπή των αποστολικώς νενομο θετημένων», αλλά κατ’ οικονομίαν για την σωτηρία «των λαών». (Ο μη´ κανών της πενθέκτης καθορίζει και τα του διαζυγίου αυτού, με τρόπο που θα ήταν προβληματικός σήμερα.) Η υπογράμμιση του γεγονότος ότι αυτή η μέριμνα αποτελεί μια νίκη της εκκλησιαστικής οικονομίας έναντι της ακριβείας, ότι ο κανών είναι κανών οικονομίας και όχι ακριβείας, δεν διαφαίνεται μόνο από τις επεξηγήσεις που δίδονται για την αντίφα ση με τους αποστολικούς κανόνες, αλλά και από τον αμέσως επόμενο κανόνα της πενθέκτης, ιγ´, όπου κατατίθεται με έμφαση η επιμονή στο αρραγές του γάμου των πρεσβυτέρων και διακόνων και ως προς τη συμ- βίωση και ως προς την συνουσία. Σε αντίθετη περίπτωση επικρεμάται η καθαίρεση ή/και ο αφορισμός.

Είτε η μέριμνα του ιβ´ κανόνος έχει τοπική είτε οικουμενική ισχύ, είτε η εκκλησιαστική οικονομία που τον επέβαλε έχει ατελεύτητη διάρκεια είτε ισχύει άχρι καιρού, το γεγονός παραμένει: ο κανόνας αναφέρεται στο τι γίνεται όταν οι ήδη έγγαμοι πρεσβύτεροι χειροτονούνται επίσκο- ποι. Δεν αποκλείει τους εγγάμους πρεσβυτέρους από την ανάδειξη στην αρχιερωσύνη, ούτε την παραχωρεί κατ’ αποκλειστικότητα στους αγάμους, αλλά ρυθμίζει το τι συμβαίνει μετά την χειροτονία του εγγάμου σε επίσκοπο. Ακόμα και αν το έπραττε όμως, όπως εκείνη η σύνοδος είχε την ευχέρεια να θεσμοθετήσει ενσυνείδητα παρά τις αποφάσεις μιάς προ ηγούμενης (και δη «αποστολικής») συνόδου για το ζήτημα αυτό, έτσι και μια μελλοντική σύνοδος θα είχε την ευχέρεια να πράξει το ίδιο για τις αποφάσεις της πενθέκτης. Να σημειωθεί ότι έχει κατατεθεί από κανονολόγους η άποψη ότι ο ιβ´ κανών περιλαμβάνει την προσωρινότητά του και την προοπτική άρσης του.

Υπήρξε ποτέ στην ανατολική Εκκλησία «απόλυτη» απόφαση για την αγαμία των επισκόπων; Όχι μία, αλλά πολλές, και όχι εκκλησιαστική, αλλά κρατικές: κατά τη διάρκεια μιάς σειράς από αιώνες, το (ανατολικο)ρωμαικό κράτος επεδίωκε επισταμένως να νομοθετήσει την υποχρεωτική αγαμία των επισκόπων – παράδειγμα, οι Νεαρές του Ιουστινιανού (Νεαραί 6.1 το 535 και 123.1 το 546). Αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες του κράτους να επιβληθεί στην Εκκλησία εστέφθησαν, στο τέλος, από τη νίκη του, αλλά και πάλι όχι χωρίς εξαιρέσεις, αφού το φαι- νόμενο συνεχίζεται μέχρι τον 12ο αιώνα. Κατά μίαν έννοια, η ιστορία της υποχρεωτικής αγαμίας των επισκόπων στην Ανατολή είναι μια ιστορία αναμέτρησης της κρατικής δύναμης με την εκκλησιαστική συνείδηση, με τελικό νικητή το κράτος. Οι λόγοι που το κράτος επεδίωκε την καθολική αγαμία των επισκόπων ήσαν λόγοι πρακτικοί, διοικητικοί, περιουσια- κοί: ενίοτε παρουσιαζόντουσαν φαινόμενα νεποτισμού, με τον υιό του επισκόπου να «κληρονομεί» την επισκοπή, ενώ το δυσδιάκριτο ανάμεσα στην προσωπική περιουσία του επισκόπου και στην περιουσία της επι- σκοπής δημιουργούσε προβλήματα κατά την απόδοση της κληρονομιάς στους απογόνους του επισκόπου (βλ. Μπουγάτσος, σ. 14). Σημειωτέον, βέβαια, ότι κανόνες ενάντια σε αυτά τα φαινόμενα είχαν θεσπισθεί ήδη από την λεγόμενη αποστολική σύνοδο10. Ακόμα και σήμερα αναφέρονται από κάποιους αυτά τα ενδεχόμενα ως ικανοί λόγοι για να συνεχίσουν να αποκλείονται οι έγγαμοι από το ενδεχόμενο επισκοπικής διακονίας – υποτάσσοντας έτσι τα μυστήρια στην διοικητική και περιουσιακή δια- χείριση, συνευδοκώντας σε μια θεολογικά αλλόκοτη ασυμβατότητα του μυστηρίου του γάμου με την κορωνίδα του μυστηρίου της ιερωσύνης για «πρακτικούς λόγους» και αποδίδοντας τα του Θεού τω Καίσαρι.

Άλλο επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι ο επίσκοπος «δεν θα είχε χρόνο» και για την πρεσβυτέρα του και για την επισκοπή. Ελπίζω όσοι το ισχυρίζονται να μην θεωρούν ότι αυτός θα ήταν ένας επαρκέστατος λόγος για να αποκλεισθεί ένας Γρηγόριος Νύσσης, η οι μελλοντικοί όμοιοί του, από την διακονία του επισκόπου. Άλλωστε, η απάντηση που δι- δεται συχνά σε αυτό το επιχείρημα σε θεολογικούς κύκλους είναι ορθή παρά την σκωπτικότητά της: «Δηλαδή, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και πλανητάρχης δύναται να έχει χρόνο για συζυγική ζωή, αλλά ο επίσκοπος μιάς μικρής επαρχιακής πόλης όχι». Σε κάθε περίπτωση, ακριβώς οι απαιτήσεις μιάς επισκοπής οδηγούσαν (και θα οδηγούσαν στο μέλλον) στο να μειοψηφούν σαφώς οι έγγαμοι επίσκοποι των αγάμων. Αυτό είναι κάτι ριζικά διαφορετικό από τον a priori αποκλεισμό των εγγάμων ακόμη και από το ενδεχόμενο. Όλα αυτά μας δείχνουν πως ίσως στην επιμονή περί της αγαμίας του επισκόπου να κρύβεται κάτι

βαθύτερο, μια υπόρρητη θρησκευτική αντίληψη ότι η σεξουαλικότητα της συζυγικής σχέσης είναι καθ’ εαυτήν ασυμβίβαστη με την ιερότητα του επισκόπου ως με κάποιον τρόπο ρυπαρή, καίτοι παραχωρείται χαρι- στικά στον απλό πρεσβύτερο. Δηλαδή, τα προβλήματα εκκλησιαστικού πρωτογονισμού της Λιβύης και της Τυνησίας του 6ου και του 7ου αιώνος και των «ιεραποστολικών επισκοπών»11 εν γένει επανέρχονται από την πίσω πόρτα στην Ελλάδα του 21ου αιώνα.

Όμως, η Εκκλησία έχει οριο- θετήσει πολλάκις την θέση της απέναντι σε τέτοιες αντιλήψεις περί γα- μου, η επιμονή στις οποίες επιφέρει καθαίρεση ή/και αφορισμό. Πέρα από τον ε´ κανόνα της αποστολικής συνόδου, ήδη στον δ´ κανόνα της εν Γάγγρα των Παφλαγόνων συνόδου του 340 μ.Χ. καθορίζεται ότι θα ανα- θεματίζεται όποιος εφαρμόζει διακρίσεις ανάμεσα στους εγγάμους και στους αγάμους πρεσβυτέρους12, θεωρώντας τους πρώτους ρυπαρούς και αναξίους. Ενώ ο μζ´ κανών του Μεγάλου Βασιλείου αναφέρεται στην αίρεση των «βδελυσσομένων τον γάμον», κάτι που αναφέρει και ο Μέγας Φώτιος13. Δεν θα μπορούσε να λείπει η αποστολική σύνοδος, με τον να´

κανόνα της: «ει τις επίσκοπος η πρεσβύτερος, η διάκονος, η όλως του κα- ταλόγου του ιερατικού, γάμου […] ου δι’ άσκησιν, αλλά διά βδελυρίαν απέχηται, […] η διορθούσθω, η καθαιρείσθω, και της εκκλησίας αποβαλ- λέσθω. Ωσαύτως και λαικός».

Ερώτημα: τι θα χρειαζόταν για να επανέλθει η δυνατότητα χειροτο- νίας εγγάμων επισκόπων; Δεδομένου του ότι η σημερινή κατάσταση των πραγμάτων ως έχει δεν εκπηγάζει από τις αποφάσεις των οικουμενικών συνόδων καθ’ εαυτές, αλλά περισσότερο από την κάποτε επιβολή της κρατικής αντίληψης για το θέμα και από την μέριμνα για πρακτικά, δι- οικητικά και περιουσιακά θέματα, και δεδομένων των εξαιρέσεων που υπάρχουν ακόμη και σήμερα, υποθέτω πως θα επαρκούσε η απόφαση μιάς τοπικής συνόδου να χειροτονήσει έναν έγγαμο επίσκοπο – άνευ άλλου τινός. Σε αυτήν την θέση συνηγορεί και ο καθηγητής Μπούμης (Μπούμης, σ. 65).

Όλοι οι παραπάνω λόγοι συνηγορούν μεν υπέρ της δυνατότητας και εγγάμων επισκόπων, δεν σχετίζονται όμως με μιά επικαιρότητα του ζητήματος καθ’ εαυτήν. Η επικαιρότητα συνίσταται σε μια καινοφανή, στην εκκλησιαστική και αργόσυρτη διάσταση του χρόνου, μετάλλαξη με- ρους του αγάμου κλήρου στον ορθόδοξο χώρο σήμερα, στην εποχή των μεγάλων άστεων. Η μετάλλαξη αυτή οφείλει, νομίζω, να εξετασθεί συν- οδικά από την Εκκλησία, ούτως ώστε να οριοθετηθεί το αν αποτελεί φυ- σική συνέχεια και εξέλιξή της η καίρια παρέκκλιση.

Η μοναστική άσκηση κοντά σε κατοικημένες περιοχές η η παρουσία κάποιων αγάμων κληρικών στις πόλεις δεν είναι, φυσικά, νέα φαινόμε- να. Αυτό που είναι σχετικά καινούργιο είναι η de facto δημιουργία μιάς ξεχωριστής τάξης αγάμων κληρικών εν τω κόσμω, από τους οποίους στε- λεχώνεται ο «διοικητικός μηχανισμός» μιάς μητροπόλεως και από τους οποίους προκύπτουν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα οι μελλοντικοί επί- σκοποι. «Άγαμοι ιερείς στον κόσμο υπήρχαν πάντοτε στην Εκκλησία, μόνο σήμερα όμως και κυρίως στα όρια της Εκκλησίας της Ελλάδος έχουν συγκροτήσει χωριστό σώμα και έχουν αποκτήσει τόση δύναμη». Οπότε δεν μιλάμε για μοναστική άσκηση, έστω διακοπείσα, αλλά για μία τάξη «εκκλησιαστικών στελεχών», των μόνων με προοπτικές (και συχνά, στόχο) επισκοπικής καριέρας· η ειδοποιός διαφορά των οποίων από τους λοιπούς κληρικούς της μητροπόλεως είναι αποκλειστικά η επιλογή, η το προσόν, της διά βίου αγαμίας, της απόρριψης του ενδεχομένου με- τοχής σε εκκλησιαστικό γάμο, χωρίς όμως να επιλέγεται πραγματικά αντ’ αυτής η μοναστική άσκηση – μόνο η εικονική εγγραφή σε κάποιο «μοναχολόγιο». Το αυτοαναπαραγόμενο σύστημα που προκύπτει δεν αποκλείει, φυσικά, την παρουσία και έξοχων αγάμων πρεσβυτέρων, με συναισθηματική ωριμότητα αποκαλυπτική και έκτακτα χαρίσματα πατρότητας, πραγματικά κοσμήματα της εκκλησίας. Αυτή η πραγματικότη- τα όμως δεν εξαλείφει το εκκλησιαστικό πρόβλημα, για όσους τουλάχιστον το αναγνωρίζουν ως τέτοιο.

Την αντίληψη της αγαμίας ως προσόντος για την κατάληψη διοικητικών θέσεων, οι οποίες με τη σειρά τους είναι προϋπόθεση, οδός αλλά και περίπου εγγύηση καριέρας επισκοπικής, καλλιεργεί με σαφήνεια και ο καταστατικός χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο οποίος θέτει την πενταετή θητεία σε διάφορες θέσεις του διοικητικού μηχανισμού της Εκκλησίας15 ως προϋπόθεση για την εγγραφή στον κατάλογο των προς αρχιερατείαν εκλογίμων. Οι άνθρωποι της Εκκλησίας γνωρίζουν καλά ότι αυτή η κατάσταση δημιουργεί συχνά σε φιλοδόξους υποψηφίους κληρικούς (χωρίς κωλύματα για κλίση εγγάμου βίου) το πραγματικά ανόσιο και ανορθόδοξο δίλημμα μεταξύ του εγγάμου βίου και των… προοπτικων καριέρας. Αν σε ένα τέτοιο δίλημμα επιλεγεί η θυσία του γάμου για χάρη των προοπτικών ανέλιξης, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό δεν συνιστά καλά νέα για την ποιότητα του μελλοντικού κληρικού. Το γεγονός δε ότι, σε σαφή αντίθεση με παλαιότερα, η μέση ηλικία γάμου στην σημερινή ελληνική κοινωνία μάλλον υπερβαίνει την μέση ηλικία χειροτονίας (η οποία πάρα πολύ συχνά είναι μικρότερη της κανονικώς καθορισμένης, ήτοι τα 30 έτη για τον πρεσβύτερο και τα 25 για τον διάκονο17) – και του γεγονότος ότι ένας υποψήφιος για τον έγγαμο κλήρο πρέπει βέβαια να τυγχάνει ήδη έγγαμος και δεν μπορεί να νυμφευθεί μετά την χειροτονία του18 – επιτείνει ακόμη περισσότερο το απολύτως πραγματικό πρόβλημα. Άλλη πραγματικότητα η άσκηση στο μοναστικό κοινόβιο η στην έρημο, και άλλη πραγματικότητα η επιλογή της άγαμης ιερωσύνης εν τω κόσμω, στα άστεα του σήμερα. Για την δεύτερη περίπτωση αξίζει να λάβουμε υπ’ όψιν τα πορίσματα των ψυχολογικών ερευνών, τα οποία συγκεντρώνονται και αναλύονται με εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο στην διδακτορική διατριβή του π. Βασιλείου Θερμού Η ιερατική κλίση ως ψυ- χολογικό γεγονός (Αθήνα: εκδόσεις Γρηγόρη, 2005), και ιδιαίτερα το κεφάλαιο «Η κλίση και η αγαμία» (σσ. 194-211).

Προκύπτει από έρευνες η τάση ανάπτυξης αμυνών «συντεχνιακού» τύπου, καθώς και ο ασυνείδη- τος στόχος δικαίωσης του διαστήματος που διανύθηκε εν αγαμία (σ. 195). Πέρα από την γνήσια κλίση και κλήση, δικαιολογείται ως «κλίση» και η άρνηση της προσωπικής ευθύνης, των προκλήσεων της ζωής έξω από την αφιέρωση και την κοινωνική κατοχύρωση που αυτή προσδίδει (σ. 197). Σύμφωνα με τις έρευνες, και η επιλογή του αγάμου κλήρου εν τω κόσμω αλλά και η προοπτική αναρρίχησης στο αξίωμα του επισκόπου δύναται, σε ανώριμες περιπτώσεις, να σχετίζεται αιτιωδώς με ναρκισσιστική πα- θολογία, πόθο αυτοεξύψωσης, κυριαρχίας, επιβολής (σ. 201). Ως εκ τουτου, η αποκλειστικότητα της επισκοποιήσεως μόνον των αγάμων κλη- ρικών «προσελκύει και πρόσωπα των οποίων η ιερατική κλίση παραμένει αμφιβόλου εγκυρότητος» (σ. 201), τα οποία ακολούθως αναπτύσσουν μηχανισμούς αυτοδικαίωσης και αυτεξαπάτησης ως προς την γνησιότητα της κλίσεως (σ. 202). Παρόμοιες ψυχολογικές λειτουργίες οδηγούν ενίοτε τον άγαμο κληρικό εν τω κόσμω στην ψευδαίσθηση ότι, λόγω της θυσίας που συνιστά η αγαμία, αυτός «ήδη έφθασε στις ζητούμενες προ- διαγραφές, ανήκει ήδη στους εκλεκτούς για τους οποίους επιφυλάσσονται υψηλές διακονίες» – ψευδαίσθηση κλήσεως που επικαλύπτει την έλλειψη κλίσεως (σ. 202). Ο π. Βασίλειος Θερμός σημειώνει το καινοφανές αυτών των εξελίξεων στην έκταση και σημασία που έχουν σήμερα. Διότι κάποτε η Εκκλησία «εξέλεγε τους αγάμους κληρικούς της από δο- μες (κοινόβια) οι οποίες εγγυώντο κατά τεκμήριο την απομυθοποίησή τους. Σήμερα, όμως, στην πατρίδα μας έχει εγκαταλειφθεί πλέον αυτή η προϋπόθεση και οι άγαμοι κληρικοί παραμένουν αβοήθητοι, αν δεν ενισχύονται, στην νοσηρή σχέση με τις φιλοδοξίες τους και με τις άμυνές τους. Το πρόβλημα αξίζει να αντιμετωπισθεί επίσημα ως κρίσιμο αλλά και επείγον, διότι η ανθρώπινη ατέλεια και ιδιοτέλεια είναι ικανή να φθάσει μέχρι το σημείο να χρησιμοποιεί τους εκκλησιαστικούς θεσμούς ακριβώς για να κρατήσει τον άνθρωπο ανώριμο. Ή, με άλλη διατύπωση, είναι ικανή να εξαργυρώνει τα ελαττώματά της σαν αρετές» (σσ. 204-5).

Όλα αυτά μας δείχνουν τον καινοφανή χαρακτήρα αυτών των εξελίξεων και προβλημάτων, άρα και το επείγον της φροντίδας της Εκκλησίας ως προς το πλαίσιο που τα ενθαρρύνει αντί να τα θεραπεύει.

Εδώ ας υπενθυμίσουμε ότι η ζώσα παρουσία του Αγίου Πνεύματος στην ζωή της Εκκλησίας, στο μυστήριο της ιερωσύνης και στην χειροτονία δεν περιλαμβάνει κάποια εγγύηση και διασφάλιση για την αξιωσύνη, την ωριμότητα, την κλίση, την αρετή η το χάρισμα της πατρότητας του επισκόπου η του κληρικού εν γένει – επίγνωση που παρακολουθεί την Εκκλησία καθ’ όλην την τελευταία δισχιλιετία, όπως μαρτυρούν τα

κείμενα των Πατέρων ήδη από τους πρώτους-πρώτους αιώνες.

Στο πλαίσιο αυτής της καταστάσεως προκύπτει, έτσι, ένα ιδιότυπο δι οικητήριο της μητροπόλεως η αρχιεπισκοπής, στελεχωμένο από τα φιλόδοξα μέλη της γραφειοκρατίας του. Αυτό το διοικητήριο εκ της ίδιας της φύσης του και της δομής του δεν μπορεί παρά να είναι σκάμμα ασκήσεως και στάδιο αρετών· ασκήσεως στην αρετή των δημοσίων σχέσεων, της προσεκτικής καλλιέργειας των σωστών επαφών και της φιλοτέχνησης

«προφίλ», της συμμαχίας αλλά ενίοτε και της εξοντώσεως, του προσεταιρισμού και της εύνοιας των πολιτικών προσώπων, της κοσμικής ιδιοτελούς υποτέλειας αντί της εκκλησιαστικής μοναστικής υπακοής. Στην κορυφή της διοικητικής ιεραρχικής σκάλας κερδίζεται το ποθούμενο, η διαποίμανση μιάς μητρόπολης – από έναν τεχνοκράτη, πλέον, της Εκκλησίας που έχει μάθει πολλά για την διοίκηση των υπηρεσιών της, αλλά ενδεχομένως ελάχιστα για τον μόχθο της επισκοπικής πατρότητας.

Ακραία, κατά μία έννοια, συνέπεια της παραπάνω λογικής, οι τιτουλάριοι και βοηθοί επίσκοποι: ιερομόναχοι χωρίς ιερά μονή αξιώνονται να χειροτονηθούν επίσκοποι χωρίς επισκοπή, ολοκληρώνοντας τον κυκλο μιάς καινοφανούς ντεκαφεινέ εκκλησιολογίας. Επαναλαμβάνω κουραστικά πως, ως προς την έκτασή του και την μονοπώληση των εκκλησιαστικών πραγμάτων, όλο αυτό είναι ένα σχετικά καινούργιο φαινόμενο, το οποίο εν πολλοίς προέκυψε από τις νέες συνθήκες συλλογικής οργάνωσης του βίου. Και η βάση του είναι η επιβράβευση της άρνησης του γάμου εν τω κόσμω, η έμμεση θεσμική βδελυγμία κατά του γάμου, του μυστηρίου που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με την ένωση του Χριστού με την Εκκλησία (Εφεσ. 5:32). Σε αυτήν την βδελυγμία δεν συνηγορούν όλοι: κατάλογο των επισκόπων που έχουν ταχθεί υπέρ του ενδεχομένου και εγγάμων κληρικών κατά τους νεώτερους χρόνους θα βρεί ο αναγνώστης στην μελέτη του Μπουγάτσου (σσ. 22-26) – μεταξύ αυτών, ο Άγιος Νεκτάριος και σειρά πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως. Συνοψίζοντας:

(α) συγκεκριμένες και σχετικά νεώτερες εξελίξεις καθιστούν το ζήτημα επίκαιρο και επείγον, ειδάλλως οδηγούμεθα σταδιακά σε ολοένα και μεγαλύτερες παρεκκλίσεις και στην θεωρία και στην πράξη.

(β) Παράλληλα, δεν συντρέχουν σημαντικοί θεολογικοί, κανονικοί και ποιμαντικοί λόγοι ενάντια σε αυτήν την επιστροφή στην παράδοση, όπως έχει καταδείξει εξαντλητικά η δευτερεύουσα βιβλιογραφία. (γ) Για μια τέτοια επιστροφή στην παράδοση, θα επαρκούσε η απόφαση τοπικής συνόδου η αυτοκέφαλης εκκλησίας – όχι κάποια σύνοδος ισόκυρη οικουμενικής. Είθε το σώμα των επισκόπων να αφουγκραστεί αυτήν την ανάγκη.

Ψηφιακό σνακ 3.0: Όλα ανάποδα!

Γράφει ο Νεκτάριος Δαπέργολας, Διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας

---

Τήν περασμένη Κυριακή ἡ Ἐκκλησία μας τιμοῦσε τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ἕναν ἐκ τῶν κορυφαίων Πατέρων πού θείᾳ χάριτι καί θείῳ φωτισμῷ κονιορτοποίησαν τήν παπική κακοδοξία (καί ὡς ἐκ τούτου τυγχάνει ἐκ τῶν πλέον μισητῶν προσώπων στήν αἱρετική Δύση). Καί πῶς τόν τίμησε ὁ δύσμοιρος πού παριστάνει τόν μητροπολίτη Βελγίου (καί πού γιά αὐτό τόν λόγο, βάσει τῶν Ἱερῶν Κανόνων, θά ἔπρεπε νά ἐκβληθεί καί νά ξυριστεῖ ἄμεσα);

Παρέα μέ τόν εἰκονιζόμενο καρδινάλιο καί «ἀρχιεπίσκοπο» Λουξεμβούργου Jean-Claude Hollerich.

Τό ἴδιο ἀπόγευμα μάλιστα μάθαμε ὅτι τό ζοφερό ἀφεντικό τοῦ μητροπολίτη Βελγίου, ὀνόματι Βαρθολομαῖος Ἀρχοντώνης, παρέστη συμπροσευχόμενος σέ «Θεία Λειτουργία» πού πραγματοποίησαν ἄλλοι καρδινάλιοι σέ παπικό ναό τῆς Κωνσταντινούπολης, γιά τήν ἐπέτειο τῶν 10 ἐτῶν ἀπό τήν ἐκλογή τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου!

Ἄν τώρα ἐσεῖς ἀναρωτιέστε τί σχέση μπορεῖ νά ἔχουν μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο οἱ ἐν λόγῳ παντοφλοφιλοῦσες κοκκινοσκουφίτσες, σᾶς ἀπαντῶ εὐθέως: ὅση σχέση ἔχει μαζί του (σέ τελική ἀνάλυση) καί ὁ κάθε τραγικός οἰκουμενιστής ἀνιεράρχης πού φρονεῖ ἀκριβῶς τά αὐτά – κι ἄς ὑποδύεται ἀκόμη τόν ὀρθόδοξο ποιμένα. Σέ λίγο νά εἶστε σίγουροι ὅτι θά δοῦμε τόν Πάπα γονατιστό μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Φωτίου ἤ καρδινάλιους νά ἀσπάζονται συγκινημένοι τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτη ἤ τοῦ Ἁγίου Μακαρίου Νοταρᾶ. Τέτοιο μπέρδεμα, τέτοια θολούρα καί τέτοια πλήρη ἀντιστροφή τῶν πάντων ζοῦμε ὁλόγυρά μας αὐτή τή στιγμή.

ΥΓ: Ἄν πάλι οἱ δύο ἀπό τίς τρεῖς φωτογραφίες τῆς ἀνάρτησης σᾶς φαίνονται κάπως… παράξενες, σᾶς διαβεβαιῶ πώς δέν φταῖνε καθόλου αὐτές. Ὁ ἀνάποδος κόσμος τους τά φταίει ὅλα. Πού πιό ἀνάποδος πραγματικά δέν γίνεται…

ΠΗΓΗ.https://kvathiotis.substack.com/p/30-874

Οι Λειτουργικές ευχές της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας και το Ψαλτήριον

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

_________________________

Παρατηρούμε ότι κάποιες λειτουργικές ευχές, που αναγινώσκει ο Ιερεύς, γέμουν από φράσεις του Ψαλτηρίου. Από την ευχή που αναγινώσκει ο Ιερεύς «Κύριε, οικτίρμον και ελεήμον, μακρόθυμε και πολυέλεε, ενώτισαι την προσευχήν ημών και πρόσχες τη φωνή της δεήσεως ημών, ποίησον μεθ’ ημών σημείον εις αγαθόν, οδήγησον ημάς εν τη οδώ σου, του πορεύεσθαι εν τη αληθεία σου, εύφρανον τας καρδίας ημών, εις το φοβείσθαι το όνομά σου το άγιον, διότι μέγας ει συ και ποιών θαυμάσια, Συ Θεός μόνος και ουκ έστιν όμοιός σοι εν θεοίς, Κύριε, δυνατός ει εν ελέει και αγαθός εν ισχύϊ, εις το βοηθείν και παρακαλείν και σώζειν πάντας τούς ελπίζοντας εις το όνομά Σου το άγιον», παρατηρούμε ότι υπάρχουν αρκετές φράσεις παρμένες από το Ψαλτήριον.

Συγκεκριμένα η φράση «οικτίρμον και ελεήμον, μακρόθυμε και πολυέλεε» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 85,15. Η φράση «ενώτισαι την προσευχήν ημών» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 54,2. Η φράση «πρόσχες τη φωνή της δεήσεως ημών» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 5,3. Η φράση «οδήγησον ημάς εν τη οδώ σου, του πορεύεσθαι εν τη αληθεία σου» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 85,11, καθώς και η φράση «εις το φοβείσθαι το όνομά σου». Η φράση «διότι μέγας ει συ και ποιών θαυμάσια» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 85,10. Η φράση «ουκ έστιν όμοιός σοι εν θεοίς, Κύριε» είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 85,8.

Από την ευχή που αναγινώσκει ο Ιερεύς «Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης ημάς, μηδέ τη οργή σου παιδεύσης ημάς, αλλά ποίησον μεθ’ ημών κατά την επιείκειάν σου, ιατρέ και θεραπευτά των ψυχών ημών, οδήγησον ημάς επί λιμένα θελήματός σου…», παρατηρούμε ότι υπάρχουν αρκετές φράσεις παρμένες από το Ψαλτήριο. Συγκεκριμένα η φράση «Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης ημάς, μηδέ τη οργή σου παιδεύσης ημάς», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 6,2. Η φράση «οδήγησον ημάς επί λιμένα θελήματός σου», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 106,30.

Επίσης από την ευχή που αναγινώσκει ο Ιερεύς «Εσπέρας και πρωί και μεσημβρίας, αινούμεν, ευλογούμεν, ευχαριστούμεν και δεόμεθά σου, Δέσποτα των απάντων, Φιλάνθρωπε, Κύριε, κατεύθυνον την προσευχήν ημών, ως θυμίαμα ενώπιόν σου, και μη εκκλίνης τας καρδίας ημών εις λόγους, ή εις λογισμούς πονηρίας, αλλά ρύσαι ημάς εκ πάντων των θηρευόντων τας ψυχάς ημών, ότι προς σε, Κύριε, Κύριε, οι οφθαλμοί ημών, και επί σοι ηλπίσαμεν…», παρατηρούμε ότι υπάρχουν αρκετές φράσεις παρμένες από το Ψαλτήριον. Συγκεκριμένα η φράση «Κύριε, κατεύθυνον την προσευχήν ημών, ως θυμίαμα ενώπιόν σου», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 140,2. Η φράση «μη εκκλίνης τας καρδίας ημών εις λόγους, ή εις λογισμούς πονηρίας», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 140,4.  Η φράση «Κύριε, Κύριε, οι οφθαλμοί ημών, και επί σοι ηλπίσαμεν», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 140,8.

Από την ευχή που αναγινώσκει ο Ιερεύς «Ο Θεός, ο μέγας και αινετός …», η φράση «Θεός, ο μέγας και αινετός», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 47,2.  Επίσης από την ευχήν που αναγινώσκει ο Ιερεύς «Ο Θεός, ο μόνος αγαθός και εύσπλαγχνος, ο εν υψηλοίς κατοικών και τα ταπεινά εφορών …», η φράση «Ο Θεός, ο μόνος αγαθός και εύσπλαγχνος, ο εν υψηλοίς κατοικών και τα ταπεινά εφορών», είναι παρμένη από τον Ψαλμόν 112,5-6.

π. Θεοδώρου Ζήση – Περί Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Ἔξοδος τῆς Ἐφεστίας Εἰκόνος« Ἄξιόν Ἐστιν»μὲ περιφρόνησιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς

Τα καρναβάλια. Καθαρή αναβίωση της ειδωλολατρείας

Τα περί της ‘’Καθ’όλου Εκκλησίας’’, η οποία περιλαμβάνει και τον Παπισμόν

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

_________________________

Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς αναφέρει τα ακόλουθα για τη μοναδικότητα της Μίας Αγίας Εκκλησίας : «Η Εκκλησία δεν είναι μόνο μία, αλλά και μοναδική.  Εν τω Κυρίω Ιησού δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν πολλά σώματα, κατά τον ίδιον τρόπον δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν εν αυτώ πολλές Εκκλησίες.  Εν τω Θεανθρωπίνω αυτού σώματι η Εκκλησία είναι μία και μοναδική, όπως ο Θεάνθρωπος, ο  Χριστός, είναι ένας και μοναδικός»*.  

Δυστυχώς αντορθόδοξες διδασκαλίες περί της ‘’καθ’όλου Εκκλησίας’’, η οποία περιλαμβάνει και τον Παπισμό, στρεβλώνουν την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία. Τα περί της ‘’καθ’όλου Εκκλησίας’’, η οποία περιλαμβάνει και τον Παπισμό, αντιστρατεύονται τη μοναδικότητα της Εκκλησίας. 

Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της συνάντησης του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα με τον Πάπα Παύλο τον Στ΄ το έτος 1967, αλλά και μετά, παρατηρείται ένταση της επιμονής στο θεώρημα τούτο, το οποίο στρεβλώνει την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία. 

Η έννοια της καθ’ όλου Εκκλησίας η οποία περιλαμβάνει και τον Παπισμό, καθώς και το θεώρημα των ‘’δύο πνευμόνων’’, ουδόλως παραπέμπουν στη μοναδικότητα της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, της Ορθόδοξης δηλαδή Εκκλησίας.  Αυτά  στρεβλώνουν την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία. 

Χαρακτηριστικό ήταν και το περί της ‘’καθ’ όλου Εκκλησίας’’, το οποίο ο   Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄ απεύθυνε στον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, ομιλών περί ‘’της ενότητος μεταξύ των Εκκλησιών Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής, επ’ αγαθώ της καθ’ όλου Εκκλησίας’’**.   

Να υπενθυμίσουμε ότι ο   Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄, με τηλεγράφημά του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, το οποίο είχε σταλεί καθ’ όν χρόνο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας βρισκόταν στο Βατικανό (για τη συνάντηση με τον Πάπα Παύλο τον Στ΄), στις 27 Οκτωβρίου 1967, ανέφερε τα  εξής : «Αυτού Παναγιότητα Πατριάρχην Αθηναγόραν, Βατικανόν.  Άσμενοι εδεξάμεθα τηλεγράφημα Υμετέρας γερασμιωτάτης Παναγιότητας, δι’ ου αγγέλλει ημίν Αύτη μετάβασιν Αυτής εις Βατικανόν  προς επίσκεψιν Αυτού Αγιότητος Πάπα Παύλου Έκτου.   Πληρούμεθα χαράς πολλής επί ιστορική συναντήσει και ευχάς ικετηρίους εκ βάθους ψυχής τω Θεώ αναπέμπομεν, όπως ευλογή δαψιλώς τας βουλάς Αυτής και ενεργείας προς προαγωγήν του πνεύματος της αγάπης και της ενότητος μεταξύ των Εκκλησιών Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής, επ’ αγαθώ της καθ’ όλου Εκκλησίας και προς δόξαν του Ουρανίου Δομήτορος.  Λευκωσία 27.10.1967.  Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος»**.

Η αναφορά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ περί «της ενότητος μεταξύ των Εκκλησιών Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής, επ’ αγαθώ της καθ’ όλου Εκκλησίας»**, δεν είναι σύμφωνη με την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία.   Είναι ατόπημα μεγάλο να θεωρούμε την   Ορθόδοξη Εκκλησία, δηλαδή την Μία Αγία Εκκλησία, ως μέρος της  ‘’καθ’ όλου Εκκλησίας’’.  

Ο  Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ  Δημήτριος Τσελεγγίδης, σε άρθρο του, το οποίο τιτλοφορείται ‘’Είναι οι Ετερόδοξοι μέλη της Εκκλησίας;’’ σημειώνει μεταξύ άλλων τα εξής :  «Η θεωρία των δύο ‘’πνευμόνων’’ του Χριστού.  Η θεωρία αυτή έχει την πατρότητά της στον Ρωμαιοκαθολικισμό.  Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή ο Χριστός έχει ως ‘’πνεύμονές’’ Του τον  Ρωμαιοκαθολικισμό και την Ορθόδοξη Εκκλησία.  Σήμερα, δυστυχώς, η θεωρία αυτή υιοθετήθηκε και από πολλούς Ορθόδοξους Ιεράρχες και λαϊκούς Ακαδημαϊκούς θεολόγους, μάλλον αβασάνιστα.  Και τούτο, γιατί η θεωρία αυτή κρινόμενη από Ορθόδοξη άποψη όχι μόνο αθεολόγητη είναι, αλλά και κυριολεκτικά βλάσφημη»***.

Δυστυχώς δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι ομιλούν περί της ‘’καθ’ όλου Εκκλησίας’’.  Αυτά αναφέρονται και στο θεώρημα των δύο πνευμόνων’’.  Τα περί της ‘’καθ’ όλου Εκκλησίας’’,  κατ’ ουσία αντιστρατεύονται τη μοναδικότητα της Εκκλησίας. ‘’Εν τω Θεανθρωπίνω αυτού σώματι η Εκκλησία είναι μία και μοναδική, όπως ο Θεάνθρωπος, ο  Χριστός, είναι ένας και μοναδικός»*, τονίζει ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς. Τα περί της ‘’καθ’ όλου Εκκλησίας’’   είναι ξένα προς την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία.

*Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς «Δογματική της Ορθοδόξου Εκκλησίας» (Αναδημοσίευση από τη γαλλική μετάφραση στον Ορθόδοξο Τύπο, 29/6/2007).

**Εκκλησιατικό Περιοδικό ‘’Απόστολος Βαρνάβας’’ – Όργανον της Εκκλησίας Κύπρου (Ιαννουάριος-Φεβρουάριος 1968).

***Έκδοση (έκτακτη) ‘’Εν συνειδήσει’’ Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου – Ιούνιος 2009.

Ο Γέρων Γεώργιος Καψάνης διά τους αντιτιθεμένους εις τον Οικουμενισμόν θεολόγους

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

_________________________

Η παρατήρηση του μ. Αρχιμανδρίτη Γεωργίου Καψάνη για τη διαφορότροπη απαξίωση των θεολόγων, οι οποίοι ασκούν με ορθόδοξη σοβαρότητα κριτική του συγκρητιστικού Οικουμενισμού, αποτελεί παρακαταθήκη ορθόδοξης έγνοιας, γι’ αυτά που πολλές φορές τεκταίνονται και λυπούν το πλήρωμα της Εκκλησίας. 

Ως γνωστό ο Γέροντας Γεώργιος Καψάνης υπερασπίστηκε πολλές φορές την Ορθόδοξη Πίστη, ιδιαιτέρως έναντι των παπικών πλανών.  Από τη θέση του, ως Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, διεδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στον αντιαιρετικό αγώνα της Εκκλησίας μας και ειδικότερα σε αυτά που αφορούσαν την ανασκευή των παπικών πλανών.

Κατέδειξε ο Γέροντας Γεώργιος Καψάνης, ότι το κάλλος της ομολογίας έχει ευεργετική επίδραση, όχι μόνο στον Ορθόδοξο λαό, αλλά και σε όσους ταλαιπωρούνται από τέτοιες κακοδοξίες. Για τούτο έγραφε ότι, «ηΕκκλησία ησθάνετο πάντοτε βαρύτατο χρέος να διατηρήση ακαινοτόμητον και ανόθευτον την Αποστολικήν πίστιν και παράδοσιν»*. 

Όσον αφορά τη μεταχείριση των θεολόγων που ασκούν με ορθόδοξη σοβαρότητα κριτική κατά του συγκρητιστικού Οικουμενισμού, ο Γέροντας Γεώργιος Καψάνης έγραφε με λύπη : «Σπανίως ή ουδέποτε Ορθόδοξος θεολόγος διαφωνών προς τον τρόπον καθ’ ον διεξάγονται σήμερον οι διάλογοι καλείται να συμμετάσχη εις αυτούς και εάν κατά λάθος συμμετάσχη θα φροντίσουν δια την αντικατάστασίν του. Διοργανούνται  επίσης οικουμενιστικά σεμινάρια, εις τα οποία εν συνεργασία μετά Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών θεολόγων επιχειρείται ο επηρεασμός των νέων θεολόγων και κληρικών και η οικουμενιστική των μόρφωσις. Από τα επίσημα εκκλησιαστικά περιοδικά αποκλείονται θεολογικά κείμενα κριτικά του συγκρητιστικού Οικουμενισμού»*.  Αυτό ποιος το διαμφισβητεί;

Η παρατήρηση του μ. Αρχιμανδρίτη Γεωργίου Καψάνη, για τους θεολόγους που ασκούν σοβαρή κριτική του συγκρητιστικού Οικουμενισμού, δεν προβληματίζει; Αυτά ας προβληματίσουν και όσους απαξιωτικά συμπεριφόρονται προς εγκρίτους θελόγους, όπως το παράδειγμα της φανερής διαφορότροπης απαξίωσης εγκρίτου δογματολόγου καθηγητή και όχι μόνο, για λόγους ευνοήτους.

Αναπολόγητοι και χωρίς Ορθόδοξη επιχειρηματολογία, εξαπολύουν μύδρους εμπάθειας κατά των θεολόγων που επιμένουν με ορθόδοξη σοβαρότητα στην ακρίβεια των αληθειών της Ορθόδοξης Πίστης μας. 

Καθ’ ημέραν αυξάνονται οι αντίθεοι αρνητές και υβριστές της Πίστης μας. Κι όμως κανένας από αυτούς που  απαξιώνουν τους θεολόγους που ασκούν σοβαρή κριτική του συγκρητιστικού Οικουμενισμού,  δεν εχει εκζητήσει την εκκλησιαστική καταδίκη των, τη στιγμή μάλιστα που κάποιοι εξ αυτών  επισύρουν και την απειλή της καταδίκης των θεολόγων αυτών.

Η κορωνίδα της διαφορότροπης  απαξίωσης των θεολόγων αυτών, είναι ο εκ των προτέρων αποκλεισμός των από τη συμμετοχή τους, τόσο στους διαχριστιανικούς, όσο και στους διαθρησκειακούς διαλόγους.

Θα επαναλάβουμε αντί άλλου επιλόγου, τα λόγια του Γέροντα Γεωργίου Καψάνη : «Σπανίως ή ουδέποτε Ορθόδοξος θεολόγος διαφωνών προς τον τρόπον καθ’ ον διεξάγονται σήμερον οι διάλογοι καλείται να συμμετάσχη εις αυτούς και εάν κατά λάθος συμμετάσχη θα φροντίσουν δια την αντικατάστασίν του». 

Θα παρέλθει όμως αυτή η διαφορότροπη απαξίωση, γιατί ‘’ο Χριστός κυβερνά την Εκκλησία’’, για να θυμίσουμε αυτό που τόνιζε ο Όσιος Παΐσιος, τον οποίο ‘’επιλεκτικά’’ ενθυμούνται.  Θα έλθει καιρός που η απαξίωση αυτή θα λάβει τέρμα και όσοι σήμερα προβαίνουν χωρίς ανασκευή σε κακοδοξίες και άλλες παρερμηνείες θα περάσουν στο περιθώριο.  Δεν θα είναι για πάντα αυτή η λυπηρή κατάσταση, την οποία καταγράφει με λύπη ο Γέροντας Γεώργιος Καψάνης.  Ζη Κύριος.

*Περιοδικό ‘’Όσιος Γρηγόριος’’ – ετήσια έκδοσις Της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους – αρ. 38. (Σκέψεις περί της συμμετοχής των Ορθοδόξων εις την Οικουμενικήν Κίνησιν και το Π.Σ.Ε. –  Αρχιμ. Γεωργίου Καθηγουμένου Ι. Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους).